Beyin, dünyadaki en karmaşık oluşumlardan biridir. Vücudun en çok çalışan kısımlarından biri olmasına rağmen hala nasıl çalıştığı konusunda soru işaretleri bulunmaktadır. Beynimizin içinde farklı rollere ve öneme sahip sistemler olduğu bilinmektedir. Bu sistemlerden biri de beynimizin duygu ve dürtülerle ilişkili kısmı olan limbik sistemdir.
Bugün bildiğimiz limbik sistem fizyolog Maclean tarafından 1949’da kavramsallaştırılmıştır. Limbik sistem beyin hemisferleri ile beyin sapı arasında, beynin sınırında yer aldığı için ismini Latince sınır anlamına gelen limbus kelimesinden almıştır. Bu sistem, birbirine bağlı bir çok beyin yapısından oluşup çeşitli fonksiyonlar içermektedir. Bu da sistemi oluşturan yapıların ve her birinin somut işlevlerinin kesin olarak bilinmesini zorlaştırmaktadır. Genel anlamda limbik sistem hipotalamus, hipokampus ve amigdala denen üç ana yapıdan oluşmaktadır.
Hipotalamus, talamusun altında beynin tabanında bulunmaktadır. Bu küçük ama önemli yapı vücudun iç ortamını dengede tutmaya yardımcı olur. Duygularımız limbik sistemde belirlendikten sonra ve vücut kaslarına bilgileri iletmekten sorumludur. Ayrıca limbik sistemden çıkan duygusal kararları hormonlar salgılatarak yöneten de hipotalamustur.
Hipokampus, temporal lobda yer alan insan beyninin en eski bölgelerinden biri olup beynin her iki yarım küresinde de bir adet bulunmaktadır. Hafıza işlevimizi oluşturan yapının önemli bir parçasıdır. Burada bölümsel hafıza şekillenir ve beyin kabuğunun diğer kısımlarında saklanmak üzere tasnif edilir. Hipotalamusla birlikte sadece deneyimlediğimiz şeyleri değil, aynı zamanda onunla ne hissettiğimizi de hatırlamamızı sağlamaktadır.
Amigdala, temporal lobun lateral ventrikülünde bulunmaktadır. Zevk, korku, endişe ve öfke gibi duygusal cevaplarda merkezi rol oynamaktadır. Hatıraları duygularla ilişkilendirir ve böylece ne kadar güçlü saklanacaklarını belirler. Temel işlevi, duyguları fizyolojik ve davranışsal olarak karşılık gelen tepki ile bütünleştirmektir. Bağlantıları sadece duygusal bir reaksiyon oluşturmaz, aynı zamanda frontal lob ile yakın bağlantısı nedeniyle davranışların inhibisyonunu sağlar. Böylece duygusal kaçırma ya da ‘amigdala kaçırma’ olarak bilinen şeye dahil olur. Amigdala özellikle korku ile ilişkili yeni hatıraların oluşmasında anahtar rol oynamaktadır. Güçlü duygusal anlamlarla ilişkilendirilen anılar daha kalıcı olmaktadır.
Limbik sistem gerçekten duygusal bir beyin midir?
Duygular güçlü toplumsal sinyallerdir. Duygu ve motivasyon, Latince ‘hareket etmek’ anlamındaki aynı kökten gelir. Duygular bize, çevreye yanıt verebilmemizi sağlayan hızlı ve güçlü fiziksel mesajlar gönderir. İsteyerek ya da istemeden iletişim içinde olmamızı sağlar. Limbik sistemin duygusal bir beyin olduğu düşüncesine göre limbik sistem sadece duyguları indirgemeci olarak ele alır fakat araştırmacılar, limbik sistemi oluşturan daha birçok yapı ve işlevi keşfettiler. Bu nedenle limbik sistem hakkında düşünürken, duygusal bir beyin olarak düşünmenin ötesine geçmeliyiz.
Kaynakça
https://www.doktorfizik.com/sinir-sistemi/norobilim/limbik-sistem-nedir-gorevleri/
https://evrimagaci.org/sinirbilim-ve-beyin-9-diensefalon-ara-beyin-hipotalamus-320
https://aklinizikesfedin.com/limbik-sistem-nedir-ve-nasil-calisir/
Adrian Furnham, Gerçekten Bilmeniz Gereken 50 Psikoloji Fikri, Domingo Yayınevi, İstanbul, 2014.