Görme olayı birçok fizyolojik süreçte olduğu gibi beynin sadece tek bir bölgesi ile ilişkili olmayıp birden fazla alanının birbiriyle senkron bir şekilde çalışması ile gerçekleşir. Aslında görme hakkında basitçe bir düşünme gerçekleştirdiğimizde bunu anlamak çok da zor değildir. Bir cisme baktığımızda cismin bize göre konumu ve cisim üzerindeki şekillerin, renklerin değerlendirilmesi ve cismin daha önceki bilgilerimiz ile kıyaslanarak adlandırılması gördüğümüz üzere farklı özelliklerin dolayısıyla farklı beyin bölümlerinin senkron şekilde çalışmasını zorunlu kılar peki bu çalışma doğru bir şekilde yapılamazsa neler yaşanır?
Bu sorunun cevabı Agnozi hastalığında mevcuttur. Agnozi görme yollarında herhangi bir problem yaşanmamasına rağmen görülen cismin tanınamaması ve adlandırılamadığı bir hastalıktır. Şimdi basitçe görme yollarının fizyolojisi ve agnozinin 2 çeşidini ele alalım.
Görme olayının gerçekleşmesi için beyinde ilk uyarılan bölge oksipital kortekste yer alan primer görsel korteks bölgesidir. Daha önce bahsettiğimiz gibi normal bir görme olayı tek bir merkezle ilişkili olmayıp bu bölge iki beyin bölgesi ile iletişimdedir. Bunlardan ilki oksipital korteksten temporal kortekse uzanan ve oksipitotemporal korteks yada ventral yol adını verdiğimiz bölümdür. Bu bölüm nesnenin rengi şekli gibi özelliklerin tanınması ile ilişkilidir.
Diğer bir bölüm ise yine primer görme korteksinin bulunduğu oksipital bölgeden çıkan ve parietal bölgeye uzanan oksipitoparietal bölge ismini verdiğimiz bölüm olup dorsal yol olarak da isimlendirilir ve nesnenin diğer nesnelere göre pozisyonunun değerlendirilmesinde görevlidir. Kısaca ventral yola “ne yolağı” dorsal yola ise “nerede yolağı” olarak isimlendirebiliriz. Görmenin fizyolojisine basitçe baktıktan sonra şimdi bu iki yolağın zarar gördüğü “Agnozi” durumlarına göz atalım.
APERSEPTİF GÖRSEL AGNOZİ
Bu hastalığa sahip bireyler bir cismin parçasal özelliklerini tanımalarına rağmen bu parçaları birleştirerek bütüne gitme konusunda sıkıntı yaşarlar. Basit olarak bir nesnenin parçasal özellikleri konusunda size bilgi verebilirler fakat nesneni bir bütün olarak ne belirttiği konusunda fikir sahibi değillerdir.
ASOSİYATİF GÖRSEL AGNOZİ
Bu hastalıkta görsel uyaran çevreden ayrıştırılmış olmasına rağmen daha önceki depolanmış bilgiler ile karşılaştırılıp doğru bir şekilde adlandırılma yapılamaz.
Aperseptif ve Asosiyatif Agnozilerin ayrımında nesneleri tanıyamayan ve bu şekilleri doğru bir şekilde çizemeyen hastalar Aperseptif, nesneleri tanıyamadıkları halde bu şekilleri doğru bir şekilde çizebilen bireyler ise Asosiyatif görsel agnoziyle ilişkilendirilebilir.
Agnozi konusunda Oliver Sacks’ın ünlü eseri Karısını Şapka Sanan Adam’ı okuyabilirsiniz.
Nesne tanıma konusundaki iki çeşit agnozi türünü açıkladık. Bununla birlikte renk agnozisi, işitsel agnoziler, prosopagnozi gibi çeşitli agnozi türleri de mevcuttur.
KAYNAKÇA
Tanrıdağ, O.,(2020). Davranış Nörolojisi. Nobel Tıp Kitabevleri. 121-124
